Wat mij betreft verdient het begrip ‘insecure overachiever’ meer aandacht dan het krijgt. ‘Insecure overachievers’ hebben onbewust de neiging om zelfacceptatie afhankelijk te maken van externe prestaties: een doel dat buiten bereik blijft, aangezien zelfacceptatie niet het product is van externe factoren. Onder professionele dienstverleners wordt deze term als grap gebruikt, als rechtvaardiging voor een bepaalde manier van doen en soms als iets om trots op te zijn: “Dit is nu eenmaal hoe we zijn: ‘insecure overachievers’. Misschien niet ideaal, maar het heeft zeker zijn positieve kanten.”
Professionele dienstverleners, en met name advocaten, hebben meer dan gemiddeld last van psychische problemen. Uit een onderzoek dat in 2021 werd uitgevoerd door ALM Intelligence als onderdeel van het Minds Over Matters-project van Law.com, bleek dat 31,2% van de ondervraagde advocaten zich depressief voelde. Dit percentage is aanzienlijk hoger dan gemiddeld. Een ouder maar nog steeds relevant artikel in het Advocatenblad, het blad van de Nederlandse Orde van Advocaten, ‘Waarom advocaten zo ongelukkig zijn’, geeft een interessant overzicht van mogelijke redenen voor de psychische problemen van advocaten (https://www.advocatenblad .nl/2014/09/25/waarom-advocaten-zo-ongelukkig-zijn/). Een paar van de genoemde redenen houden verband met hoe advocaten denken, de sterke en competitieve cultuur waarin advocaten werken, de druk die uitgaat van declarabele urennormen en het feit dat de behoeften van hun cliënten op de eerste plaats komen, wat resulteert in het gevoel geleefd te worden.
‘Overachieving’ is, net als perfectionisme, een veelvoorkomend gedragspatroon onder advocaten. Het is ook een besmettelijk patroon. ‘Overachievers’ triggeren de mensen met wie ze werken: zij gaan hetzelfde gedrag vertonen met de gedachte dat dit van ze verwacht wordt. Het laat zich raden hoe dit de cultuur van advocatenkantoren kan beïnvloeden. Hoewel deze manier van doen indrukwekkende prestaties kan opleveren, voelt het succes dat op deze manier wordt bereikt zelden bevredigend. Het is relatief normaal dat mensen zich gestrest, angstig, leeg en zelfs depressief kunnen voelen. Het is ‘de donkere kant’ van een gedragspatroon dat ook succes en erkenning oplevert. In plaats van gelukkig te zijn met het succes, kan het voelen alsof je door het leven wordt geduwd. De druk van het alomtegenwoordige gevoel dat je altijd meer en beter moet is enorm.
Deze gedragspatronen zijn geen rationele methoden om dingen voor elkaar te krijgen, maar voorbeelden van overlevingsstrategieën die al op heel jonge leeftijd ontstaan. Deze strategieën stellen ons in staat om te gaan met negatieve ervaringen in een periode waarin we voor ons voortbestaan afhankelijk zijn van volwassenen. Ieder mens heeft overlevingsstrategieën. Andere voorbeelden zijn het vermijden van conflicten en het ‘pleasen’. Als volwassenen hebben we deze strategieën niet meer nodig, maar ze zijn een geïntegreerd onderdeel geworden van hoe we functioneren en daardoor zijn we er ons vaak niet van bewust, omdat ze al zo lang onderdeel zijn van ons gedrag, terwijl ze een substantiële impact hebben op onze ervaringen en beslissingen.
Als we goed opletten, kunnen we onze eigen overlevingsstrategieën identificeren door te luisteren naar onze interne dialoog, inclusief onze innerlijke criticus. Die stroom van gedachten zien voor wat het is, gedachten waar je je mee bezig kunt houden of niet, geeft ons een keuze. We kunnen ervoor kiezen om er niet in mee te gaan en daardoor niet door de ‘donkere kant’ vooruit te worden geduwd, maar in plaats daarvan het heft in eigen handen te nemen en onszelf toe te staan te handelen naar wat ons energie geeft en inspireert. Dit is niet makkelijk, maar zeker te doen. Het is een spier die kan worden getraind. Zodoende kan je de kunst gaan beheersen om niet de standaardroute van ‘de donkere kant’ te nemen, maar bewust te kiezen voor hetgeen je in positieve zin trekt: innovatie, creativiteit en ondernemen. Het vereist dat je jezelf hier steeds aan herinnert: je bent niet wat je denkt. Je ervaart misschien de druk om steeds maar door te gaan, maar dat is niet wie je bent.
Wat afstand nemen om de herrie in ons hoofd te observeren is niet altijd gemakkelijk, maar het is enorm bevrijdend. Alleen al het idee dat jij het voor het zeggen hebt en dat jij de macht hebt om je te distantiëren van de negatieve manieren waarop je gedachten je vooruit kunnen duwen, is het begin van het verkennen van de positieve kant van je kwaliteiten en capaciteiten. Het is letterlijk een wereld van verschil. Ik heb het zelf ervaren en, als je wilt, kan ik jou ook op weg helpen.